Μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες οι υποστηριζόμενες από τη Ρωσία δυνάμεις του Άσαντ σκότωσαν 13 Τούρκους στρατιώτες σε δύο επιθέσεις στη συριακή επαρχία της Ιντλίμπ.
Αναλυτές σημειώνουν πάντως ότι αυτές οι επιθέσεις δεν θα πραγματοποιούνταν χωρίς την έγκριση της Μόσχας, του υποστηρικτή του συριακού καθεστώτος. Όλα αυτά φυσικά σε βάρος της Άγκυρας, η οποία βλέπει με ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία τις εξελίξεις.
Αυτές οι δύο επιθέσεις ουσιαστικά ξεμπρόστιασαν τις αντιθέσεις, τα όρια και τη φύση των σχέσεων Τουρκίας- Ρωσίας, οι οποίες τα τελευταία χρόνια είδαν θεαματική βελτίωση. Παρά την απροσδόκητη χρήση της λέξης “στρατηγική” από ορισμένους Τούρκους αξιωματούχους και εμπειρογνώμονες για την απεικόνιση της φύσης των σχέσεων Μόσχας – Άγκυρας, οι διμερείς σχέσεις τους απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν ιδανικές.
Σύμφωνα με ανάλυση του Middle East Eye, οι ρωσοτουρκικές σχέσεις στην παρούσα τους μορφή είναι προϊόν πολιτικού ρεαλισμού, πραγματισμού και κοινής δυσαρέσκειας για τη Δύση. Τείνει μάλιστα να υπάρχει μεγαλύτερη σαφήνεια από τη ρωσική πλευρά όταν προσδιορίζει τη φύση και την ποιότητα αυτών των σχέσεων, τις οποίες χαρακτηρίζουν καθαρά «ωφελιμιστικές». Από την άλλη η Άγκυρα τείνει να υπερεκτιμά αυτές τις σχέσεις.
Προσδιορίζοντας τη φύση των σχέσεων
Οι διαδικασίες της Αστάνας και του Σότσι δεν έγιναν μόνο για τη Συρία αλλά και για την αναδιατύπωση της φύσης των σχέσεων μεταξύ της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ιράν. Στα συμφραζόμενα όμως της συριακής κρίσης αυτή η αναδιατύπωση αφορούσε κυρίως τη Μόσχα και την Άγκυρα.
Παρά όμως αυτές τις αναδιατυπώσεις, οι στρατηγικές αντιφάσεις και οι γεωπολιτικές αποκλίσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας στη Συρία έχουν παραμείνει εξίσου χαοτικές μετά την πορεία της Αστάνα.
Επιπλέον, εξετάζοντας τη στάσης της Ρωσίας ή τουλάχιστον την απουσία ουσιαστικής απάντησης στις ανησυχίες και τα αιτήματα της Τουρκίας όσον αφορά στην Ιντλίμπ, είναι σαφές ότι οι σχέσεις αυτές δεν βασίζονται στη συμμετρία, όπως συχνά τονίζουν οι Τούρκοι αξιωματούχοι.
Αντίθετα, οι σχέσεις αυτές βασίζονται στην ασυμμετρία προς όφελος της Μόσχας. Τώρα, και με τις δύο πλευρές να εμπλέκονται σε μια κλιμακούμενη ένταση, δοκιμάζονται τα όρια τους στην Ιντλίμπ.
Η Τουρκία έχει σίγουρα μία σειρά επιλογών για να απαντήσει στη Ρωσία και στο καθεστώς Άσαντ. Ωστόσο, καμία από αυτές τις επιλογές δεν είναι καλή. Παρά την εντεινόμενη αυτή κατάσταση όμως, είναι πολύ πιθανό οι τουρκορωσικές σχέσεις να επιβιώσουν από αυτό το επεισόδιο. Αυτές οι σχέσεις εξακολουθούν να είναι πολύ χρήσιμες και για τις δύο πλευρές να εγκαταλείψουν.
Οι πραγματικοί στόχοι
Με το να διατηρεί στρατιωτική παρουσία στην Ιντλίμπ η Τουρκία έχει ως στόχο να επιτύχει μια σειρά από πολιτικούς στόχους. Αρχικά, η πρωταρχική της ανάγκη είναι να ανακόψει τα προσφυγικά κύματα στα σύνορά της. Σύμφωνα με πληροφορίες από τον ΟΗΕ, από την 1η Δεκεμβρίου του 2019, περίπου 700.000 άνθρωποι έχουν φύγει από τα σπίτια τους για τα τουρκικά σύνορα.
Εάν το καθεστώς Άσαντ συνεχίσει την στρατιωτική επιχείρησή του ειδικοί υπολογίζουν ότι οι αριθμοί των προσφύγων θα αυξηθούν σε εκατομμύρια.
Ήδη η κυβέρνηση Ερντογάν αντιμετωπίζει σοβαρό πολιτικό πρόβλημα εντός της Τουρκίας για το θέμα των προσφύγων και είναι αποφασισμένη να τους κρατήσει μακριά από τα σύνορά της. Εντούτοις, κρατώντας τους πρόσφυγες μακριά από τα σύνορά της είναι μεν η καλύτερη διαχείριση της κρίσης, αλλά δεν αποτελεί οριστική λύση στο πρόβλημα.
Κατά δεύτερο, η Τουρκία θέλει να συνδέσει τη μελλοντική στρατιωτική παρουσία της στη Συρία και στην Ιντλίμπ με την πολιτική διαδικασία στη Συρία, προκειμένου να εξασφαλίσει παραχωρήσεις από το καθεστώς. Από αυτή την άποψη, εάν το καθεστώς συνεχίσει να προχωρεί στρατιωτικά στην Ιντλίμπ, ο μοχλός πίεσης της Τουρκίας θα αποδυναμωθεί αρκετά.
Τρίτον, με παρόμοιο τρόπο, η Τουρκία θέλει να αξιοποιήσει το στρατιωτικό της βάρος στη Συρία κατά τη διάρκεια της πολιτικής διαδικασίας, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τα πολιτικά οφέλη για τους Κούρδους και ειδικότερα θα προσπαθήσει να αποτρέψει τη δημιουργία οποιασδήποτε πολιτικής ή συνταγματικής αναγνώρισης τους.
Τα πιθανά σενάρια
Προκειμένου να επιτύχει αυτούς τους στόχους, η Τουρκία αισθάνεται υποχρεωμένη να προχωρήσει μέχρι τέλους, ιδιαίτερα όταν οι συνομιλίες με τους Ρώσους δεν παράξουν απτά αποτελέσματα. Για το σκοπό αυτό, η Τουρκία έχει αρχίσει να αναπτύσσει μεγάλη στρατιωτική δύναμη στην Ιντλίμπ.
Ταυτόχρονα η Τουρκία διευκολύνει επίσης την ενίσχυση των δυνάμεων της αντιπολίτευσης της Συρίας. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο εναέριος χώρος στη βορειοδυτική Συρία ελέγχεται από τη Ρωσία (και ως εκ τούτου δεν είναι ανοιχτός στην Τουρκία), η στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας θα έχει πολλά τρωτά σημεία.
Με δεδομένο αυτό το πλαίσιο, ποιες επιλογές έχει η Τουρκία;
Αρχικά, εάν το καθεστώς Άσαντ και η Ρωσία επιμείνουν στις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις, αυτό θα δημιουργήσει περεταίρω κλιμάκωση μεταξύ των δυνάμεων αυτών και της Τουρκίας. Σε αυτό το σενάριο, η Τουρκία θα ακολουθήσει πιθανώς την πολιτική της πρόκλησης κόστους για τη Μόσχα και τη Δαμασκό και τη διεύρυνση του γεωγραφικού χώρου αυτής της κλιμάκωσης.
Η θέση της Ρωσίας στα ανατολικά του Ευφράτη εξακολουθεί να είναι ευάλωτη. Επιπλέον, η αμερικανική παρουσία σε αυτή την περιοχή μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα για την Τουρκία. Με την αύξηση του κόστους της κλιμάκωσης για τη Μόσχα και τη Δαμασκό, η Τουρκία ουσιαστικά έχει στόχο να αναγκάσει τη Ρωσία να συνάψει νέα συμφωνία.
Δεύτερον, με παρόμοιο τρόπο, επιδιώκοντας μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία στην Ιντλίμπ, η Τουρκία θέλει να αποκαταστήσει την ισορροπία αποτροπής με το συριακό καθεστώς και τη Ρωσία. Πράγματι, η Τουρκία προσπαθεί να στείλει το μήνυμα ότι δεν θα δώσει μια εύκολη νίκη στη Ρωσία και στον Άσαντ. Αντίθετα, η Άγκυρα δείχνει ότι θα κάνει και για τους δύο τη στρατιωτική λύση καταστροφικά δαπανηρή.
